نبرد فرهنگی

مقام معظم رهبری در بحث دین پژوهی و دین شناسی خود معتقدند، نگاه ما به دین باید نگاه حکومتی باشد:

"روی آوردن به فقه حکومتی و استخراج احکام الهی در همه شئون یک حکومت، و نظر به همه احکام فقهی با نگرش حکومتی یعنی ملاحظه تأثیر هر حکمی از احکام در تشکیل جامعه نمونه و حیاط طیبه اسلامی امروز یکی از واجبات اساسی در حوزه فقه اسلامی است که نظم علمی حوزه، امید برآمدن آن را زنده می دارد." روزنامه جمهوری اسلامی 26/8/1371 به نقل از کتاب نهضت نرم افزاری از نگاه مقام معظم رهبری ص55 

بسیاری از نگاهها به دین در حوزه استنباط احکام دینی نگاه فردی بوده یعنی دنبال استنباط احکام فردی بوده ولو آن فرد حاکم باشد لذا احکام مدیریت بدست نیامده است. احکام موضوعات جدا، جدا استنباط گردیده است نماز روزه، معاملات در معاملات اجاره از بیع و...جدا، جدا استخراج شده است شیوه وروش دست یابی به تکالیف تک، تک مکلفین بوده است، اما از این زاویه که ما بخواهیم از طریق معارف و احکام جامعه را اداره نماییم نبوده یعنی نگاه ما ناظر به سیستم سازی و مدیریت کلان رشد و تکامل جامعه نبوده است، این است که مقام معظم رهبری تذکر دادند نکاه ما به دین باید نگاه حکومتی باشد. در نگاه حکومتی به دین به عنوان یک مجموعه کامل نگاه می شود و تأثیر و تأثر متقابل احکام برهم و احکام بر اخلاق اجتماعی و هر دو بر اعتقادات ملاحظه می شود. در مباحث اخلاقی نیز پرورش فرد مد نظر بوده، نه جامعه، اگر هم گاهی گفته می شود جامعه منظور تک تک افراد است، لذا ما چیزی به نام شیوه تهذیب اجتماعی نداریم.  چون بسیاری از نگاهها از زاویه مدیریت کلان رشد و تهذیب اسلامی نیست؛ در معارف خود احساس خلاء نمی کنند و مشکل را ناشی از عدم اراده برای اجراء می دانند، در حالی که در خود اجراء هم باید اجزا و شرایط شناخته شده و آموزش داده شده باشد، مثلا فردی که می خواهد نماز بخواند باید اجزاء و شرایطش را بداند. در مورد اداره جامعه بر اساس احکام دین  هم باید اجزاء اداره و شرایطش و به عبارتی الگویش معلوم باشد و از دل دین استخراج شده باشد تا بعد نوبت به اجرا برسد.

نگاه ما به دین نگاه حکومتی نبوده است این به معنای نقص در دین نیست، بلکه به معنای کمبود معارفت ما به دین است، باید کوشید معرفتمان را از دین تکامل بخشیم. در نگرش کلان باید نسبت تأثیراحکام بر هم، احکام بر عقائد و بالعکس را ببینیم، مثلا نوع معاملات چه تأثیری در اخلاق اجتماعی دارد، چه معاملاتی و چگونه باعث رشد اخلاق حسنه می شود چه معاملاتی باعث گسترش آن.

نگاه دین شناسانه ما در نوع برخورد با مسائل حکومت و ارائه راه حل ها دخالت دارد. مثلا کسی که دین را احکام جدا جدا می بیند نگاهش به مسائل حکومت بخشی است، گمان می کند مسائل و مشکلات هر بخش را جدای از تأ ثیر سائر بخشها می توان حل نمود اما کسی نگاه سیستمی دارد، می داند با نگاه کلان باید به مجموع موضوعات نگاه نمود و راه حل های کلان داد. بسیاری از اختلافات و مشکلات ما فارق از حب و بغضهای شخصی و گروهی به نوع نگاه به دین و معرف دینی بر می گردد. ما معتقدیم دین کامل است اما برداشتهای ما از دین که معارف(ما به دین) نام دارد قابلیت تکامل دارد، هر چقدر سطح تولی فردی و اجتماعی بالاتر رود، لایه های عمیق تری از معارف دینی فهمیده می شود این است که مقام معظم رهبری روی تکامل معارف در ابعاد مختلف تأکید دارند.

"من اعتقاد ندارم که بایستی هر کس فهم خود را در اسلام مطلق کند(6/8/1390)" گشودن آفاق جدید در امر فقاهت لازم است(کیهان 16/9/1374) در این زمینه می توانید به کتاب نهضت نرم افزاری از نگاه مقام معظم رهبری انتشارپژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مراجعه نمایید.

البته پایگاه تکامل معارف دینی تعبد است نه علوم بشری. به هر حال ما نیازمند نوسازی معارف خود بر پایه تعبد و تولی می باشیم. نتیجه عملی آن این است که مواضع رهبری را که از زاویه کلان و حکومتی می باشد را عمیق تر و بهتر متوجه می شویم و در عمل در صحنه های گوناگون بهتر می توانیم ایشان را یاری نماییم(انشاءالله).

1390/8/4

کلمات کلیدی :